Suplementacja w ciąży – witamina D

Witamina D w ciąży pełni bardzo ważną rolę. Poznaj najnowsze wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D w ciąży, sprawdź aktualne dawki i zalecenia. Dowiedz się jaki wpływ ma witamina D na przebieg ciąży i rozwój dziecka, poznaj źródła witaminy D oraz upewnij się, że wybierasz najlepszy produkt na rynku.

Zapewnienie zaopatrzenia w niektóre witaminy i mikroelementy pełni ważną rolę przed ciążą oraz na jej początku. Należy więc zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie do niej również poprzez suplementację niezbędnych składników mineralnych i witamin.

Wśród składników, których korzyści wynikające ze stosowania w ciąży jednoznacznie udowodniono znajduje się kwas foliowy, jod, witamina D3, kwasy DHA i żelazo (w określonych przypadkach).

Sprawdź najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji kobiet w ciąży. 

W tym artykule omówię witaminę D. 

Suplementacja w ciąży – witamina D (skrócona wersja odpowiedzi dla leniwców)

Najnowsze wytyczne PTGiP (lipiec 2020):

1. Witamina D w ciąży – dawka:

  • w okresie ciąży i laktacji u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt wit. D i prawidłowym BMI suplementację 1500 -2000 IU wit. D/dobę
  • optymalne (sugerowane) postępowanie to dostosowanie dawki przyjmowanej wit. D u kobiet ciężarnych do jej stężenia w surowicy krwi
  • u kobiet o wskaźniku masy ciała (BMI, body mass index) > 30 kg/m2 można rozważyć zastosowanie dawki do 4000 IU/dobę
     

    Najlepiej sięgać po lek a nie suplement diety. Pytaj w aptece o cholekalcyferol (np. Devikap, Vigantol). 

2. Niedobór  witaminy D w ciąży – zagrożenia: 

  • może oddziaływać niekorzystnie na wzrastanie płodu
  • może zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, stanu przedrzucawkowego, niskiej masy urodzeniowej dziecka
  • zwiększa ryzyko nawracających poronień
  • zwiększa ryzyko występowania krwotoków poporodowych
  • może być przyczyną opóźnionego rozwoju dziecka
  • może prowadzić do wystąpienia krzywicy i astmy u dziecka

3. Witamina D – źródła: 

  • synteza skórna 
  • źródła pokarmowe: tłuste ryby, takie jak węgorz, śledź, łosoś, halibut czy makrela (5 – 10μg) oraz oleje z tych ryb, a także w mniejszych ilościach margaryna, masło, mięsa, czy produkty mleczne (do 5 μg)

Suplementacja w ciąży – Witamina D (rozszerzona wersja odpowiedzi dla prymusek)

Suplementacja

Zgodnie ze stanowiskiem WHO z 2016 roku, jak i większości towarzystw naukowych rutynowe stosowanie preparatów wielowitaminowych u wszystkich ciężarnych nie jest zalecane. W Polsce rekomendacje co do suplementacji w ciąży wydaje Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP). Co jakiś czas są one aktualizowane – tak, aby były one zgodne z aktualnym stanem wiedzy medycznej i najnowszymi doniesieniami naukowymi. Ostatnia aktualizacja wytycznych w tym zakresie została wydana w lipcu 2020 roku. Polscy eksperci w swoich rekomendacjach zwracają uwagę na następujące kwestie:

  • sposób żywienia w okresie ciąży jest niezwykle ważny, wpływa na stan i rozwój płodu, dlatego podstawowym źródłem mikroelementów i witamin u kobiet w ciąży powinna być przede wszystkim dobrze zbilansowana dieta
  • rutynowe stosowanie suplementów diety (preparatów wielowitaminowych) nie jest zalecane
  • zgodnie z aktualną wiedzą i specyfiką społeczeństwa polskiego, kobiety w ciąży powinny suplementować: kwas foliowy, witaminę D, jod, kwasy DHA oraz żelazo
  • suplementacja innych składników nie jest wskazana w populacji kobiet zdrowych, jeżeli nie ma do tego określonych wskazań medycznych

Stosowanie suplementów zawsze należy skonsultować z lekarzem, który dobierze optymalną dawkę w zależności od aktualnego zapotrzebowania.  Lekarz może również podjąć decyzję o kontynuowaniu suplementacji aż do końca okresu laktacji. 

Witamina D

Witamina D pełni w ustroju szereg ważnych funkcji, począwszy od uczestnictwa w utrzymaniu homeostazy wapniowo-fosforanowej i prawidłowej mineralizacji kości, po jej wpływ na właściwe funkcjonowanie układu endokrynnego, autoimmunologicznego, nerwowego, czy mięśniowego. 

Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach i posiada dwie główne postacie różniące się budową łańcucha bocznego: cholekalcyferol (witamina D3 – dostarczana wraz z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego oraz produkowana w skórze pod wpływem promieniowania UV) oraz ergokalcyferol (witamina D2 – dostarczana do organizmu ludzkiego wraz z drożdżami i pokarmem roślinnym).

Zarówno witamina D2, jak i D3 nie mają aktywności biologicznej. Uzyskiwana jest ona dopiero na drodze hydroksylacji w wyniku czego powstaje 1α,25-dihydroksywitamina D. Proces aktywacji zachodzi kolejno w wątrobie a następnie w nerkach gdzie powstają ostatecznie obie aktywne formy witaminy D2 i D3 (1α,25-(OH)2D2 i 1α,25-(OH)2D3) o identycznych własnościach biologicznych.

Witamina D jest prohormonem w znacznej większości, bo w 80%, syntetyzowanym w skórze podczas ekspozycji na promienie słoneczne UVB (promieniowanie ultrafioletowe typu B o długości fali 290–315 nm). Cholekalcyferol powstaje na skutek promieniowania ultrafioletowego UVB, które przekształca 7-dehydrocholesterol w keratynocytach naskórka i fibroblastach skórnych w prewitaminę D, która następnie izomeryzuje w witaminę D3. Jest to forma witaminy D występująca w pokarmach zwierzęcych i niektórych suplementach. 

Najważniejszym źródłem witaminy D dla człowieka jest jej synteza przez skórę. W Polsce jest to możliwe od marca do września. Aby zapewnić organizmowi właściwe zaopatrzenie w tę witaminę wystarczy codzienne spędzić 20 – 30 minut na słońcu, przy czym konieczna jest co najmniej 18% ekspozycja ciała na promienie słoneczne, w tym głównie górnych jego partii, tj. twarzy, ramion i tułowia. Należy również pamiętać, że stosowane kremy z filtrem zmniejszają syntezę skórną witaminy D wręcz do zera.

Witamina D dostarczana jest do organizmu także wraz z dietą. Głównym źródłem pokarmowym są tłuste ryby, takie jak węgorz, śledź, łosoś, halibut czy makrela (5 – 10μg) oraz oleje z tych ryb, a także w mniejszych ilościach margaryna, masło, mięsa, czy produkty mleczne (do 5 μg). Jednak ubogość źródeł sprawia, że ilość witaminy D przyjmowanej wraz z pożywieniem nie wystarcza do pokrycia dziennego zapotrzebowania. 

Rola witaminy D w regulacji stężenia wapnia i fosforu w surowicy krwi, utrzymaniu prawidłowej gęstości mineralnej kości oraz jej modulujący wpływ na funkcje układu odpornościowego jest powszechnie znana. O jej roli dla populacji pisałam tutaj

Witamina D w ciąży

Do grup osób, które szczególnie powinny dbać o odpowiednie dostarczenie witaminy D zalicza się kobiety ciężarne. Niedobór tej witaminy, może dotyczyć ponad 50% kobiet w ciąży w Polsce, szczególnie w miesiącach o niskim nasłonecznieniu.

Deficyt witaminy D jest jednym z istotnych czynników ryzyka rozwoju najczęstszych powikłań ciąży związanych z zaburzeniami wzrastania wewnątrzmacicznego płodu, stanu przedrzucawkowego oraz cukrzycy ciążowej.

Nie można wykluczyć, że niedobór witaminy D może też odgrywać pewną rolę w występowaniu poronień nawracających szczególnie tych o nieustalonej etiologii.

Wskazuje się też na korzystny wpływ witaminy D na przebieg ciąży, jednak jedynie wówczas, gdy suplementację rozpoczynano w okresie implantacji łożyska. Dokładna rola witaminy D w procesie implantacji łożyska wciąż nie została jednak wyjaśniona.

Wiadomo, że 1,25(OH)2D wpływa na ekspresję genu HOXA10, odpowiedzialnego za rozwój macicy w życiu płodowym, rozwój endometrium, implantację i inwazję trofoblastu do doczesnej (trofoblast – z niego powstanie łożysko, czyli narząd, bez którego dziecko nie może się rozwinąć, tylko prawidłowy rozwój łożyska gwarantuje sukces narodzin. W trakcie ciąży dochodzi do wytworzenia kompartmentu maciczno-łożyskowego, wspomniany trofoblast najpierw zakotwicza się w ścianie macicy, dokładniej w błonie zwanej doczesną, a następnie dokonuje inwazji, która prowadzi do zmian po stronie matczynej w doczesnej, jej gruczołach i naczyniach).

Istnieje prawdopodobieństwo, że podaż witaminy D zmniejsza też ryzyko krwotoków poporodowych.

Badania wykazują również związek niedoboru wit. D w ciąży z częstością występowania SGA (Small for Gestational Age – to określenie zespołu cech dziecka, które urodziło się za małe w stosunku do wieku płodowego). Należy jednak podkreślić, że część cytowanych badań nie była randomizowana.

 

Witamina D – dawka w ciąży

Uznaje się, że stosowanie dawki 1500 – 2500 IU w okresie ciąży i karmienia mogłoby pozwolić na utrzymanie stężenia wit. D w surowicy krwi > 75 nmol/L. U większości kobiet w ciąży, jest to w dużej mierze uzależnione od ogólnego stanu zdrowia, indywidualnego sposobu odżywiania oraz ogólnej higieny życia.

Idealnym rozwiązaniem byłoby określenie prawidłowej dawki suplementu po przeprowadzeniu badania krwi określającego aktualne stężenie witaminy D w surowicy. Najczęściej, ze względów praktycznych dla celów diagnostyki laboratoryjnej oznacza się łączne stężenie 25-OH-D2 i 25-OH-D3. Takie badanie stężenia witaminy D w surowicy krwi kobiet ciężarnych pozwoliłoby na dobór indywidualnej dawki, co jest szczególnie istotne w grupie kobiet o zwiększonym ryzyku niedoboru 1,25(OH)2D tj. otyłych, z chorobami wątroby lub nerek, przewlekłymi chorobami jelit, tarczycy, czy z cukrzycą, stosujące leki przeciwpadaczkowe i antyretrowirusowe. 

Zatem według zaleceń kobiety w ciąży oraz karmiące piersią powinny zadbać u uzupełnianie niedoborów witaminy D3 już przed ciążą oraz stosować dawki suplementacyjne zalecane dla osób dorosłych w granicach 1500–2000 j.m./dobę (37,5–50,0 μg/d.). Suplementację powinno się rozpoczynać co najmniej od momentu stwierdzenia ciąży, a najpóźniej w II trymestrze ciąży. Jeśli jest to możliwe, stężenie 25(OH)D (metabolitu witaminy D3) w surowicy powinno być monitorowane, aby osiągnąć wartość w przedziale 30–50 ng/ml (75–125 nmol/l). 

***

Chcesz być na bieżąco, nie przegapić kolejnych wartościowych artykułów oraz pysznych przepisów?

 Chcesz wiedzieć, co się u mnie dzieje?

Obserwuj mój Instagram, dołącz do mnie na Facebooku!

Zapraszam! 

***

4

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *