Jod w ciąży pełni bardzo ważną rolę. Poznaj najnowsze wytyczne dotyczące suplementacji jodu w ciąży, sprawdź aktualne dawki i zalecenia. Dowiedz się jaki wpływ ma jod na przebieg ciąży i rozwój dziecka, poznaj źródła jodu.
Zapewnienie zaopatrzenia w niektóre witaminy i mikroelementy pełni ważną rolę przed ciążą oraz na jej początku. Należy więc zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie do niej również poprzez suplementację niezbędnych składników mineralnych i witamin.
Wśród składników, których korzyści wynikające ze stosowania w ciąży jednoznacznie udowodniono znajduje się kwas foliowy, jod, witamina D3, kwasy DHA i żelazo (w określonych przypadkach).
Sprawdź najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji kobiet w ciąży.
W tym artykule omówię jod.
Suplementacja w ciąży – jod (skrócona wersja odpowiedzi dla leniwców)
Najnowsze wytyczne PTGiP (lipiec 2020):
1. Jod w ciąży – dawka:
- suplementacja jodu u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy w wywiadzie w dawce 150 – 200 mcg/dobę
- u kobiet z chorobami tarczycy suplementacja jodu powinna się odbywać pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych
2. Niedobór jodu w ciąży – zagrożenia:
- zwiększa ryzyko komplikacji okołoporodowych
- gorszy rozwój psychomotoryczny dzieci w 18 miesiącu życia zarówno w przypadku suplementacji zbyt małych (<220 mcg/d) jaki i zbyt dużych (>391mcg/d) dawek jodu przed 20 tyg. ciąży
- niedoczynność tarczycy zarówno u ciężarnej, jak i płodu
- może prowadzić do zaburzeń mielinizacji włókien nerwowych, uszkodzenia OUN (ośrodkowy układ nerwowy),
- wady rozwojowe upośledzenie umysłowe, niedosłuch i głuchota u dziecka
3. Jod – źródła:
- absorbowany z powietrza – zwłaszcza nad oceanami i morzami – przez skórę i układ oddechowy
po utlenieniu się jodki przechodzą do atmosfery i jako opad trafiają do gleby i wód – stąd czerpane są przez rośliny i stają się pokarmem dla ludzi i zwierząt.
Deficyt jodu w Polsce w największym nasileniu występuje właśnie regionach górskich, a zawartość jodu w pokarmach zależy od ilości tego pierwiastka w ziemi.
Suplementacja w ciąży – Jod (rozszerzona wersja odpowiedzi dla prymusek)
Suplementacja
Zgodnie ze stanowiskiem WHO z 2016 roku, jak i większości towarzystw naukowych rutynowe stosowanie preparatów wielowitaminowych u wszystkich ciężarnych nie jest zalecane. W Polsce rekomendacje co do suplementacji w ciąży wydaje Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP). Co jakiś czas są one aktualizowane – tak, aby były one zgodne z aktualnym stanem wiedzy medycznej i najnowszymi doniesieniami naukowymi. Ostatnia aktualizacja wytycznych w tym zakresie została wydana w lipcu 2020 roku. Polscy eksperci w swoich rekomendacjach zwracają uwagę na następujące kwestie:
- sposób żywienia w okresie ciąży jest niezwykle ważny, wpływa na stan i rozwój płodu, dlatego podstawowym źródłem mikroelementów i witamin u kobiet w ciąży powinna być przede wszystkim dobrze zbilansowana dieta
- rutynowe stosowanie suplementów diety (preparatów wielowitaminowych) nie jest zalecane
- zgodnie z aktualną wiedzą i specyfiką społeczeństwa polskiego, kobiety w ciąży powinny suplementować: kwas foliowy, witaminę D, jod, kwasy DHA oraz żelazo
- suplementacja innych składników nie jest wskazana w populacji kobiet zdrowych, jeżeli nie ma do tego określonych wskazań medycznych
Stosowanie suplementów zawsze należy skonsultować z lekarzem, który dobierze optymalną dawkę w zależności od aktualnego zapotrzebowania. Lekarz może również podjąć decyzję o kontynuowaniu suplementacji aż do końca okresu laktacji.
Jod
Jod jest pierwiastkiem pełniącym ważne funkcje w organizmie (o jego roli dla populacji ogólnej pisałam tutaj) niestety mało rozpowszechnionym w przyrodzie. Większe jego ilości możemy odnotować w glebie i w wodzie z okolic nadmorskich oraz solankach. Im dalej od morza tym jodu jest mniej, dlatego okolice górskie często narażone są na niedobór tego pierwiastka.
Jod występuje również w wielu produktach spożywanych na co dzień, takich jak mleko, jaja (jeśli pochodzą od zwierząt karmionych paszą bogatą w ten pierwiastek), warzywa (o ile pochodzą z terenów, gdzie jod występuje w glebie i w wodzie). Najwyższą zawartość jodu mają produkty pochodzenia morskiego (skorupiaki, mięczaki, ryby np. dorsz, halibut).
Niedobór jodu niweluje się współcześnie przez jodowanie powszechnie spożywanych produktów żywnościowych. W Polsce sól kuchenna jest obowiązkowo wzbogacana jodkiem potasu lub jodanem potasu. Oczywiście program jodowania soli nie powinien oznaczać wzrostu jej spożycia, zwłaszcza przez kobiety ciężarne, którym zaleca się ograniczenie spożywania soli kuchennej. Jod zawarty w soli ma znaczenie zapobiegawcze, a nie lecznicze. Jest wiele innych źródeł, które mogą dostarczyć tego składnika, np. leki lub suplementy diety stosowane pod kontrolą lekarza, wody mineralne wzbogacane jodem.
Badania naukowe wskazują na korelację pomiędzy nadmiernym spożyciem tego pierwiastka, a niedoczynnością tarczycy, zatem zwiększone przyjmowanie fluoru ma wpływ na podwyższone stężenie TSH. Dlatego w wielu przypadkach konieczna jest suplementacja jodem i sięganie po wody mineralne lub źródlane, które tego pierwiastka są pozbawione.
Należy jednak pamiętać, że także nadmiar jodu może być niebezpieczny i powodować zaburzenia funkcji tarczycy pod postacią zarówno nadczynności, jak i niedoczynności gruczołu, szczególnie u kobiet, u których stwierdza się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych. Ostre zatrucie jodem może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych, zaburzeń akcji serca, a nawet śpiączki.
Jod w ciąży
W czasie ciąży średnie zapotrzebowanie na jod wzrasta. Spowodowane jest to wyrównaniem zwiększonego wydalania jodu z moczem oraz zabezpieczeniem potrzeb rosnącego płodu – wzmożoną produkcją hormonów tarczycy, odpowiedzialnych za podział komórek, regulację wzrostu, układu kostnego oraz rozwoju mózgu dziecka. Tarczyca płodu wytwarza własne hormony dopiero od 12 tygodnia ciąży, do tego czasu to organizm matki jest ich źródłem.
Niedobór jodu w organizmie prowadzi do schorzeń nazwanych zaburzeniami z niedoboru jodu (ang. IDD – Iodine Deficiency Disorders). Długotrwały deficyt tego pierwiastka u kobiet w ciąży prowadzi do zaburzenia rozrodczości (poronienia, przedwczesne porody), obniżenia odporności immunologicznej organizmu, opóźnienia rozwoju umysłowego i fizycznego u dzieci, w skrajnych przypadkach do kretynizmu (nieodwracalny niedorozwój umysłowy, spowodowany niedoczynnością tarczycy w życiu płodowym lub u noworodków).
Dlatego już w pierwszych tygodniach ciąży należy sprawdzić poziom zawartości tego mikroskładnika w organizmie, a następnie skonsultować z lekarzem ewentualną suplementację.
Jod – dawka w ciąży
Według ekspert z PTGiP idealnym sposobem dostosowania dawki jodu do potrzeb poszczególnych ciężarnych byłby pomiar stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych, hormonów tarczycy i nerkowego klirensu jodu, który powinien wzrosnąć z 150 mcg/l do 249 mcg/l w okresie ciąży.
Nieprawidłowe stężenia TSH, fT3 i fT4 w surowicy krwi odzwierciedlają dysfunkcję tarczycy, podczas gdy podwyższone stężenia tyreoglobuliny (Tg) są pośrednim wskaźnikiem niedoboru jodu, natomiast stwierdzenie stężenia jodu w moczu (UIC) > 499 mcg/l wskazuje z kolei na jego nadmierne spożycie.
Z racji tego, że powyższe badania stężeń rzadko kiedy są wykonywane regularnie, średnie zapotrzebowanie na jod u kobiet ciężarnych zostało oszacowane w różnych regionach świata i rekomendowana dawka suplementacyjna w ciąży waha się od 150 mcg/d w Australii i Nowej Zelandii przez 200 mcg/d w krajach Unii Europejskiej (EFSA) po 220 mcg/d w USA.
Za maksymalne bezpieczne dawki jodu w populacji ogólnej, które nie powinny powodować niekorzystnych efektów u zdrowych ciężarnych kobiet przyjęto odpowiednio 600 mcg/d w krajach UE i 1100mcg/d w USA. Zdaniem ekspertów z PTGiP dawki te wydają się jednak zbyt wysokie z uwagi na częste występowanie chorób tarczycy w tych rejonach.