Interakcje leków z żywnością, suplementami diety i alkoholem


Leki wchodzą w różne interakcje z innymi produktami – z żywnością też. Będąc u lekarza często pytam czy przepisane leki mogę spożywać z żywnością, a jeśli tak, to w jaki sposób. Choć przyznam, że to pytanie właściwie zawsze wychodzi ode mnie, a powinno od lekarza.
Podobnie jak pytanie o przyjmowane inne leki czy suplementy. Kiedy podajemy lek równocześnie z jedzeniem interakcje miedzy składnikami leku, a składnikami zawartymi w pożywieniu mogą mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. Dlatego zawsze pytajmy lekarza o to, jak przyjmować lek, mówmy o wszystkich lekach, które aktualnie zażywamy (tak – suplementy diety np. witaminy i zioła też) i czytajmy ulotkę leku przed jego zastosowaniem, a w razie wątpliwości dopytajmy farmaceuty.

Zmorą suplementów diety (bardzo często stosowanych, a nawet pokuszę się o stwierdzenie, że nadużywanych) jest brak informacji o działaniach niepożądanych, interakcjach z lekami czy przeciwwskazaniach. Również powszechna dostępność leków wydawanych bez recepty tzw. OTC (dostaniemy je w każdym markecie, na stacji benzynowej, nawet na poczcie) sprawia, że kupujemy, łykamy i mamy wrażenie, że to nie lek i nie może nam zaszkodzić. Ból głowy, zęba, przeziębienie, gorączka, osłabienie- wystarczy wyskoczyć do pobliskiego sklepu i wracamy z siatką tabletek, proszków, saszetek i i aplikujemy je sobie według uznania – zażywamy często, sami sobie dozujemy, mieszamy z innymi lekami i żywnością często nieświadomi konsekwencji zachodzących interakcji.

Interakcja to wzajemne oddziaływanie na siebie osób, przedmiotów lub zjawisk. Takie interakcje występują też między spożywanymi przez nas lekami a żywnością. Przyczyną interakcji są substancje czynne w lekach, które wiążą się w wątrobie lub jelitach z określonym dla siebie receptorem. Żywność zawiera wiele aktywnych biologicznie substancji tj. flawonoidy, glikozydy, alkaloidy, furanokumaryny, katechiny, saponiny, terpeny, antocyjany itp., które mogą „podstawiać się” w miejsce wiązania z receptorem, wypierając substancję leczniczą. Potencjalne skutki interakcji są niedoceniane przez pacjentów, ale i lekarzy, którzy nierzadko mają znikomą wiedzę na ten tematu. Brak świadomości na temat zagrożeń powoduje w wielu przypadkach poważne powikłania i zaburza proces leczenia. Pacjenci, a nawet lekarz nie podejrzewają często przyczyn braku poprawy w leczeniu lub zbytniej reakcji na lek.

 

Mechanizmy interakcji – niekorzystne działanie składników żywności na:

 ♦ wchłanianie,

♣ metabolizm i wydalanie leków z organizmu,

♠ synergizm, czyli jednoczesne działanie leku i substancji zawartej w pożywieniu

 

♦ Zaburzenia wchłaniania leku:  skutkiem jest obniżenie leku we krwi (zmniejsza jego skuteczność i opóźnia działanie) lub wzrost stężenia leku (przyspieszone działanie, nasilone, silniejsze działanie)

Obniżone wchłanianie:

Przykładem może być spożywanie niektórych antybiotyków przepisywanych na zakażenia dróg oddechowych czy moczowych (fluorochinolony, tetracyklina) wraz z mlekiem i produktami mlecznymi, zawierającymi duże ilości wapnia. Wykazano, iż stężenie leku we krwi w tych wypadkach może obniżyć się nawet do 75%, co skutkuje brakiem poprawy stanu zdrowia chorego. Podobnie rzecz ma się z lekami stosowanym wraz posiłkiem zawierającym duże ilości błonnika pokarmowego (np. płatki owsiane, otręby). Błonnik pokarmowy skraca czas pasażu jelitowego, ma też właściwości wiążące i często w świetle jelita tworzy trudno wchłaniające się kompleksy. Spożyty wraz z lekiem obniża jego stężenie, co może skończyć się dla pacjenta groźnymi dla zdrowia następstwami. Przykładem mogą być tutaj preparaty naparstnicy stosowane w niewydolności krążenia i zaburzeniach rytmu serca (np. Digoxin, Bemecor). Jednoczesne stosowanie z posiłkami zawierającymi duże ilości błonnika może zaostrzyć niewydolność krążenia lub prowadzić np. do udaru mózgu. Bogatobłonnikowe pokarmy obniżają także wchłanianie trójpierścieniowych leków antydepresyjnych tj. Amitryptylina, Imipramina.

Zwiększone i przyspieszone wchłanianie:

Przy wchłanianiu niektórych leków istotna jest zawartość tłuszczów w posiłkach. Tłuszcze są bowiem doskonałym dla nich nośnikiem, przez co ich wchłanianie wzrasta nawet do 300%. Przykładem są preparaty zawierające teofiliny np. Euphylin, stosowany w astmie oskrzelowej. Podając go podczas bogatotłuszczowego posiłku narażamy się na zaburzenia rytmu serca, tachykardię, niedociśnienie, bóle głowy czy zaburzenia snu. Ten sam mechanizm występuje z szeregiem innych leków, wymienię chociażby leki przeciwgrzybicze – bóle głowy, kaszel zmiany skórne; leki przeciwpasożytnicze (substancja czynna albendazol, mebendazol -preparaty np. Vermox, Zentel) – suchość śluzówek, bezsenność; leki psychotropowe (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne) – zaburzenia świadomości i snu, napady drgawek, spadek ciśnienia; beta-adrenolityki inaczej beta-blokery (np. atenolol, propranolol, metocard, betaksolol, metroprolol) stosowane w nadciśnieniu tętniczym, chorobie wieńcowej, migrenach, nadczynności tarczycy, nerwicach lękowych, abstynencji alkoholowej – hipotonia ortostatyczna (nagły spadek ciśnienia krwi po wstaniu z pozycji leżącej lub siedzącej), bradykardia, czyli zwolniony rytm serca.

♣ Zaburzenia metabolizmu leku:

Spowolnienie metabolizmu leku: wzrost stężenia leku, co skutkuje wzrostem ryzyka toksyczności

W raporcie opublikowanym przez „Canadian Medical Association Journal” specjaliści ostrzegają przed popijaniem leków sokiem z grejpfruta. Sok ten spowalnia bowiem metabolizm wielu farmaceutyków, co może doprowadzić do groźnego wzrostu ich poziomu w organizmie pacjenta. Sok grejpfrutowy zawiera furanokumarynę, pochodną kumaryny, która hamuje rozkład niektórych leków w przewodzie pokarmowym zanim jeszcze przedostanie się on do krwioobiegu (a konkretnie hamuje działanie enzymu CYP3A4 – cytochrom P450, który odpowiada za metabolizm wielu leków). Gdy ten mechanizm zostaje zakłócony lek przenika do krwi, ale w zbyt dużym stężeniu (bez enzymu nie zostaje odpowiednio zmetabolizowany). Prof. David Bailey, jeden z odkrywców tej zależności, powiedział, że gdy zażyjemy jedną tylko tabletkę i popijemy ją sokiem grejpfrutowym, to efekt może być taki, jak po połknięciu od 5 do 10 pastylek. Skutkiem takiej interakcji mogą być krwawienia z żołądka, zaburzenia rytmu serca, zakłócenia oddechowe, uszkodzenie nerek, a nawet nagły zgon. Lista leków wchodzących w interakcje z flawonoidami (niezależnie od postaci – sok czy świeży owoc grejpfruta) rozszerza się z roku na rok. Obejmuje ona leki kardiologiczne (werapamil i amiodaron np. Isoptin), onkologiczne, statyny (leki obniżające poziom cholesterolu we krwi np. Lovastatin, Zocor), leki rozszerzające naczynia krwionośne i obniżające ciśnienie krwi (felodypina) oraz leki immunosupresyjne (chroniące przed odrzuceniem przeszczepu przez organizm biorcy), a także leki przeciwhistaminowe, czyli przeciwalergiczne (np. Hismanal).

„Popijając lek sokiem grejpfrutowym nieświadomie zwiększamy w organizmie stężenie leku z poziomu
terapeutycznego do toksycznego” – ostrzega naukowiec.

Wielu chorych nie jest tego świadomych, a lekarze jak już wcześniej wspomniałam, nie pytają jak popijamy leki. Aby uniknąć interakcji należy zastosować przynajmniej 4 godzinny odstęp między przyjęciem leku, a spożyciem grejpfruta lub soku z tego owocu. Groźne interakcje z lekami mogą powodować także inne owoce, takie jak gorzka pomarańcza, pomelo, sweetie, limetka (kwaśna).

Przyspieszenie metabolizmu leku: skutkiem jest obniżenie stężenia leku we krwi, a co za tym idzie obniżenie jego skuteczności

Heterocykliczne aminy powstające na skutek smażenia lub grillowania mięsa pobudzają enzymy mikrosomalne w wątrobie, co powoduje przyspieszenie metabolizmu leków i szybsze ich wydalanie. Wynikiem jest mniejsze stężenie leku we krwi i mniejsza jego skuteczność.

♠ Synergizm: skutkiem jest zwiększenie stężenia leku oraz wzrost ryzyka toksyczności

Przykładem jest tutaj popijanie napojami zawierającymi kofeinę (kawa, herbata, napoje typu cola, napoje energetyzujące) leków zawierających teofilinę (np. Euphylin), kwas acetylosalicylowy (np. Aspiryna), aminofenazon (np. Pabialgin) czy też kofeinę ( np. popularne Coldrex, Apap Extra, Panadol Extra) – jednoczesne spożycie wywołuje efekt synergiczny (dublowanie działania substancji czynnej), który może skutkować bólami głowy, zaburzeniami snu, niepokojem, przyspieszeniem czynności serca, zaburzeniami koncentracji.

Przeciweństwem jest antagonizm, który zmniejsza działanie leku. Jako przykład podam produkty bogate w witaminę K (brokuły, kalafior, otręby, fasola, soja, sałata, jaja, wątróbka) przyjmowane wraz z lekami przeciwkrzepliwymi, hamującymi syntezę wit. K (np. acenokumarol). Przeciwstawne działanie zmniejsza działanie leku, co może prowadzić do zakrzepicy (zatory, udar).

Interakcje leków z suplementami diety

Ze względu na szeroką skalę stosowania antykoncepcji należy tu wspomnieć o suplementach zawierających dziurawiec złocisty, który przyjmowany podczas zażywania hormonalnych leków antykoncepcyjnych powoduje ich nieskuteczność. Zaś popularny miłorząb japoński (Ginko biloba) wchodzi w interakcje z aspiryną, heparyną, lekami przeciwzakrzepowymi i może powodować krwawienia. Suplementy czosnku przyjmowane jednocześnie z lekami przeciwgorączkowymi, paracetamolem zwiększają ryzyko uszkodzenia wątroby. Ponadto pamiętajmy o ostrożności i dopytajmy lekarza lub farmaceutę o interakcje, jeśli stosujemy preparaty witaminowe i mineralne (np. A, E, C, K, B czy żelazo, magnez, wapń) – one również mogą niekorzystnie działać na przyjmowane leki.

Dziurawiec złocisty powoduje nieskuteczność hormonalnych leków antykoncepcyjnych

Interakcje leków z alkoholem

Chyba wszyscy wiemy, że leki i alkohol to nie jest dobrana para, ba – nawet można rzec, że są odwiecznymi wrogami, ale niektórzy czasem o tym zapominają i popijają leki wysokoprocentowym trunkiem. Dla przypomnienia lista interakcji i możliwe działania niepożądane.

Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen) z alkoholem – w wyniku takiej kombinacji może się pojawić krwawienie z przewodu pokarmowego, rozstrój żołądka, uszkodzenia wątroby, przyspieszenia akcji serca, owrzodzenia żołądka czy zgaga. Środki przeciwbólowe (np. Aspiryna, paracetamol) i podobne preparaty przeciwbólowe, sprzedawane bez recepty, są lekami najczęściej stosowanymi przez osoby w podeszłym wieku. Starsi ludzie, którzy mieszają napoje alkoholowe z dużymi dawkami aspiryny, aby w ten sposób uwolnić się od bólu, należą do grupy szczególnie wysokiego ryzyka z uwagi na wystąpienie krwawienia z błony śluzowej żołądka. Ponadto aspiryna może podwyższyć stężenie etanolu, nasilając i wydłużając odurzające działanie alkoholu.

Do poważnych konsekwencji zdrowotnych prowadzi mieszanie alkoholu z antybiotykami z grupy cefalosporyn, preparatów zawierających metronidazol lub niektórych leków przeciwgrzybicznych. Mogą wystąpić bóle głowy, brzucha, wymioty, a nawet może dochodzić do zapaści.

Łączenie alkoholu z lekami stosowanymi w chorobach układu krążenia (np. nitrogliceryna) nasila obniżenie poziomu cholesterolu we krwi, co wiąże się z ryzykiem omdleń, zawrotów głowy a nawet zapaści.

Leki przeciwcukrzycowe w połączeniu z alkoholem prowadzą do gwałtownego spadku stężenia cukru we krwi, wahań ciśnienia oraz nudności. Sporadyczne picie alkoholu przedłuża, a chroniczne picie zmniejsza dostępność tolbutamidu (Orinase). Etanol w połączeniu z niektórymi preparatami tej grupy leków powoduje również bóle głowy.

Alergicy pijący alkohol i jednocześnie zażywający leki zawierające m.in. cetyryzynę (np. Zyrtec, Allertec) mogą odczuć zawroty głowy i senność, skurcze mięśni czy zaburzenia koordynacji. Leki takie jak difenhydramina (np. Beandryl), dostępne bez recepty, przepisywane pacjentom przy alergii i borykającym się z bezsennością, przyjmowane wraz z alkoholem powodują intensyfikację działania uspokajającego.

Przy stosowaniu leków przeciwzakrzepowych (warfaryna, acenokumarol) i popiciu alkoholem następuje zwielokrotnienie działania leku, co może dać negatywne skutki zdrowotne w postaci krwotoku. Przy długotrwałym piciu alkoholu interakcja jest odwrotna – zmniejsza dostępność leku.

 

Niestety nie uchronimy się przed przyjmowaniem leków, możemy jednak zabezpieczyć się przed ewentualnymi interakcjami pomiędzy lekami a żywnością, przestrzegając kilku prostych zasad:

♥ Zawsze dopytaj lekarza lub farmaceutę (nawet jeśli sam o tym nie wspomni) o sposób przyjmowania leku, o interakcje z żywnością i napojami
♥ Czytaj ulotkę dołączoną do leku a w razie niejasności dopytaj specjalistę
♥ Popijaj leki wodą niegazowaną, nie gorącą ani zbyt zimną, najlepiej w temperaturze pokojowej (pełną szklanką – chyba, że lekarz bądź producent leku zasugerował inną formę). Nie stosuj soku grejpfrutowego, herbaty, kawy, mleka, napojów gazowanych czy energetyzujących
♥ Jeśli wiesz, że dana żywność będzie oddziaływać na lek, najlepiej zachowaj ok. 2 godzin przerwy między spożyciem medykamentu a posiłkiem
♥ Nie zażywaj preparatów witaminowo-mineralnych podczas stosowania innych specjalistycznych leków, gdyż może to zaburzać wchłanianie substancji czynnej
♥ Nigdy nie zażywaj leków z alkoholem

Możecie również samodzielnie sprawdzić czy Wasz lek wchodzi w interakcje z pożywieniem (i nie tylko) na stronie:
lekbezpieczny.pl

 

 

Źródło:

Jarosz M.; Dzieniszewski J.: Interakcje leków z żywnością i alkoholem. Warszawa 2003. 

Jarosz M.; Wolnicka K.; Interakcje pomiędzy suplementami diety a lekami. Cz I.: Wpływ składników odżywczych w suplementach diety na działanie leków.  Żyw. Człow. Metab. 2005, 3. 

Lieber, C.S. Interaction of ethanol with other drugs. In: Lieber, C.S., ed. Medical and Nutritional Complications of Alcoholism: Mechanisms and Management. New York: Plenum Press, 1992.

Dufour, M.C.; Archer, L.; & Gordis, E. Alcohol and the elderly. Clinics in Geriatric Medicine 8(1), 1992 Rees, W.D.W., & Turnberg, L.A. Reappraisal of the effects of aspirin on the stomach. Lancet 2, 1980

Gomberg, E.S.L. Drugs, alcohol, and aging. In: Kozlowski, L.T.; Annis, H.M.; Cappell, H.D.; Glaser, F.B.; Goodstadt, M.S.; Israel, Y.; Kalant, H.; Sellers, E.M.; & Vingilis, E.R. Research Advances in Alcohol and Drug Problems. Vol. 10. New York: Plenum Press, 1990.

Roine, R.; Gentry, R.T.; Hernandez-Munoz, R.; Baraona, E.; & Lieber, C.S. Aspirin increases blood alcohol concentrations in humans after ingestion of ethanol. Journal of the American Medical Association 264(18), 1990.

Sajór I.; Zakład Dietetyki i Żywienia Szpitalnego z Kliniką Chorób Metabolicznych IŻŻ , wykład, Warszawa 2016.

http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/51-alkohol-i-nauka/283-interakcje-alkoholu-z-lekami.html

https://bazalekow.mp.pl/

 

 

7

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *